Zούμε σε μια εποχή που καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από μηνύματα που αφορούν την ασφάλεια της τροφής που καταναλώνουμε. Λαχανικά με φυτοφάρμακα, κρέας «εμποτισμένο» με ορμόνες, ψάρια με υψηλή συγκέντρωση βαρέων μετάλλων, γαλακτοκομικά με αντιβιοτικά, φυτοφάρμακα, ορμόνες και πολλά άλλα. Εύλογα, στα πλαίσια της αναζήτησης ασφαλέστερων διεξόδων διατροφής, ψάχνουμε για λύσεις που θα μας εξασφαλίζουν καλύτερη ποιότητα τροφής απαλλαγμένη, κατά το δυνατό, από πρόσθετα και χημικά. Επομένως, δεν χρειάζεται κανείς να έχει προφητικές ικανότητες ώστε να καταλάβει γιατί η αγορά των βιολογικών προϊόντων παγκοσμίως αναπτύσσεται με έντονα αυξητικούς ρυθμούς. Για να δούμε όμως, κατά πόσο τα επιστημονικά δεδομένα δικαιολογούν αυτή την τεράστια ζήτηση;
Τι είναι το βιολογικό γάλα;
Με τον ορισμό βιολογικό (organic ή bio ή eco στη διεθνή βιβλιογραφία) ορίζεται το γάλα που παίρνουμε από ζώα που τρέφονται ελεύθερα στη φύση ή με πιστοποιημένο σιτηρέσιο, απαλλαγμένο από χημικές ουσίες και φυτοφάρμακα. Επίσης, δεν γίνεται χρήση ορμονών στα ζώα και στην περίπτωση που αρρωστήσουν και χρειαστεί να τους δοθεί αντιβίωση, απομακρύνονται από την αγέλη, το γάλα τους πετιέται και επανέρχονται στην παραγωγή όταν είναι απολύτως καλά. Με απλά λόγια, πρόκειται για ένα προϊόν που παράγεται από ζώα που έχουν όσο το δυνατόν πιο φυσικές συνθήκες διαβίωσης σε ένα περιβάλλον χωρίς χημικά πρόσθετα.
Έντονα αυξητική τάση
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, η αγορά βιολογικού γάλακτος στην Αμερική αυξάνεται περίπου κατά 6% τα τελευταία χρόνια και αν συνεχιστούν αυτοί οι ρυθμοί, η πρόβλεψη είναι μέχρι το 2020 το βιολογικό γάλα να αποτελεί το 11% της συνολικής αγοράς. Αντίστοιχα στοιχεία από την Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα από τη Γερμανία,παρουσιάζουν ακόμα εντονότερη τάση. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται ότι παρόλο που η συνολική αγορά γάλακτος συρρικνώθηκε περίπου κατά 10% το 2015, αυτή του βιολογικού αυξήθηκε κατά 15% και στην περίπτωση που διατηρηθεί αυτή η τάση, τότε περίπου το ένα τέταρτο της συνολικής αγοράς γάλακτος θα είναι βιολογικό.
Ζήτημα ασφάλειας ;
Τα τρία ουσιαστικότερα πεδία συζήτησης αναφορικά με τη σύγκριση βιολογικού vs συμβατικού γάλακτος αφορούν τη χρήση ορμονών, αντιβιοτικών και χημικών/φυτοφαρμάκων της ζωοτροφής. Η χρήση αυξητικών ορμονών στα ζώα ίσως είναι το σημαντικότερο ζήτημα σχετικά με τη σύγκριση. Πράγματι, η χρήση της rBGH (ανασυνδυασμένη αυξητική ορμόνη βοοειδών), μια τεχνητή εκδοχή της φυσικής βοοειδούς ορμόνης ανάπτυξης και η επακόλουθη αύξηση της IGF-1 (ινσουλινοειδής αυξητικός παράγοντας 1) στο αίμα της αγελάδας, με αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής γάλακτος, είναι γεγονότα που δεν αμφισβητούνται. Ωστόσο, τέτοιες θεραπείες έχουν επιτραπεί επίσημα από τον FDA το 1993 και πολλοί αρμόδιοι φορείς διαβεβαιώνουν για την ασφάλειά τους αναφορικά με την κατανάλωση γάλακτος, καθώς οι ουσίες αυτές ακόμα κι αν υπάρχουν, δεν είναι ενεργές στον άνθρωπο. Ένα δεύτερο επίπεδο προβληματισμών έχει να κάνει με τη χρήση αντιβιοτικών στα ζώα. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, όταν ένα ζώο νοσήσει και χρησιμοποιηθούν αντιβιοτικά, το γάλα που παράγει εκείνη την περίοδο πετιέται, αφού εύκολα ανιχνεύεται η παρουσία τους σε αυτό. Η διαφορά του με το βιολογικό είναι ότι το ζώο στη δεύτερη περίπτωση πρέπει να απομακρυνθεί από την αγέλη. Τέλος, τα ζώα που παράγουν συμβατικό γάλα μπορεί να καταναλώνουν από γενετικά τροποποιημένη ζωοτροφή και δημητριακά μέχρι χόρτα με παρουσία χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Αντίθετα, στο βιολογικό γάλα, θα πρέπει το ζώο να τρέφεται σε εδάφη απαλλαγμένα από χρήση χημικών ουσιών για τουλάχιστον 3 χρόνια.
Είναι πιο θρεπτικό;
Σε μια επίσημη τοποθέτηση η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιάτρων το 2012, μετά από μια αναλυτική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας καταλήγει «Δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ των δυο τύπων γάλακτος που να οδηγούν σε κλινικά σημαντικές αποκλίσεις μετά την κατανάλωσή τους από τον άνθρωπο». Μολαταύτα, πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι το βιολογικό γάλα, λόγω της ποιότητας του σιτηρεσίου, έχει υψηλότερη συγκέντρωση σε πολυακόρεστα λιπαρά περίπου κατά 7%. Ειδικότερα, περιέχει περίπου κατά 56% περισσότερα τα ωφέλιμα ω-3 λιπαρά οξέα (κυρίως EPA και DHA). Θα πρέπει, όμως, να τονιστεί ότι η κλινική σημασία αυτής της θρεπτικής υπεροχής αμφισβητείται, αφού τα πολυακόρεστα λιπαρά αποτελούν μόνο το 3-5% της περιεκτικότητας των λιπαρών του γάλακτος και η συντριπτική του πλειοψηφία απαρτίζεται από κορεσμένα λιπαρά (70%). Με άλλα λόγια, μολονότι οι αγελάδες ελευθέρας βοσκής καταναλώνουν τροφές με πιο πολλά πολυακόρεστα λιπαρά, αυτά μετατρέπονται στο μεγαλύτερο ποσοστό τους σε κορεσμένα στο στομάχι τους, οπότε το τελικό όφελος για τον άνθρωπο δεν είναι κλινικά σημαντικό.
Συμπερασματικά
Το βιολογικό γάλα παράγεται με πιο φυσικό τρόπο από το συμβατικό. Αν και υπάρχουν επίσημες διαβεβαιώσεις για την ασφάλεια του συμβατικού, οι καταναλωτές εξακολουθούν να εκφράζουν την ανησυχία τους. Θρεπτικά, παρόλο που υπάρχει μια μικρή θρεπτική υπεροχή του βιολογικού, δεν φαίνεται να έχει κλινική σημασία για τον άνθρωπο. Φυσικά, στην τελική μας επιλογή θα πρέπει να προσμετρήσουμε και «το οικολογικό αποτύπωμα» της κάθε τροφής, δηλαδή το πόσο φιλική με το περιβάλλον είναι όλη η διαδικασία της παραγωγής και σε αυτό το βιολογικό γάλα υπερτερεί αναμφισβήτητα. Το ερώτημα που συνεχίζει να παραμένει χωρίς να συγκεντρώνει την επιστημονική ομοφωνία είναι «Αξίζει ο λόγος όφελος / τιμή ;»
Αναστάσιος Παπαλαζάρου MSc, PhD
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Youtube video: https://www.youtube.com/watch?v=aoOb5WuMHlM