Ένα από τα γνωρίσματα της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι η επιδίωξη του γρήγορου και του εύκολου τρόπου που οδηγεί στην επίτευξη συγκεκριμένου, κάθε φορά, στόχου. Όπως είναι αναμενόμενο, αυτό φαίνεται και στην προσπάθεια απώλειας βάρους. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι 1 στους 3 χρησιμοποιεί συμπληρώματα για να αδυνατίσει.
Σήμερα, υπάρχουν πολλά χάπια που υπόσχονται απώλεια κιλών μέσω της ενεργοποίησης του μεταβολισμού, της καύσης λίπους, της μείωσης της όρεξης και πολλών ακόμα μηχανισμών. Για να δούμε όμως είναι αποτελεσματικά; Τι δείχνουν οι μελέτες ; Η παγκόσμια βιβλιογραφία δεν μας προσφέρει συστηματικές αποδείξεις αναφορικά με την αποτελεσματικότητα χαπιών αδυνατίσματος κι ελέγχου βάρους.
Είναι, όμως, ασφαλής η χρήση τους; Αν υπήρχε η πεποίθηση ότι δεν είναι επιβλαβή, θα μπορούσαν να βοηθήσουν σε ένα πρόγραμμα αδυνατίσματος, ενισχύοντας την πίστη του διαιτώμενου ότι θα χαθούν τα περιττά κιλά και θα στεφθεί η προσπάθειά του με επιτυχία. Το γνωστό φαινόμενο placebo.
Ωστόσο η πρόσφατη ιστορία δεν μας προσφέρει ελεύθερη πρόσβαση σε ισχυρισμούς ασφάλειας.
Στη δεκαετία του ’90, ήταν εξαιρετικά δημοφιλή τα αλκαλοειδή εφεδρίνης που προέρχονται από το φυτό Ephedra sinica (μα χουάνγκ όπως είναι γνωστό στην Κίνα). Έρευνες έχουν δείξει ότι ο συνδυασμός εφεδρίνης και καφεΐνης μπορεί να ενισχύσει το μεταβολισμό και να αυξήσει την καύση λίπους. Μάλιστα, παρόλο που η χρήση της ήταν πολυετής, έφτασε το 2004 για να καταργηθεί από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA), καθώς βρέθηκε να σχετίζεται με πρόκληση σοβαρών προβλημάτων υγείας και κυρίως καρδιοαγγειακά προβλήματα. Αυτό που αξίζει να σημειωθεί και προκαλεί έκπληξη είναι ότι οι πρώτες μελέτες για την εφεδρίνη, δεν έδειξαν σοβαρές παρενέργειες, αλλά ελαφρά συμπτώματα όπως ξηρότητα στο στόμα ή μέτρια κόπωση.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, εμφανίστηκαν η φενφλουραμίνη και η φεντερμίνη, το περίφημο Fen/Phen, που λειτουργούσαν ως ανασταλτικά της όρεξης, μειώνοντας την πρόσληψη τροφής, συνεισφέροντας έτσι στην απώλεια βάρους. Μολονότι οι αρχικές μελέτες, κι εδώ, δεν έδειξαν ότι προκαλούν κάποια σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια, οι έρευνες που ακολούθησαν άλλαξαν τα δεδομένα. Πιο συγκεκριμένα, αποδείχτηκε ότι η κατανάλωσή τους οδηγούσε σε πνευμονική ανεπάρκεια και καρδιολογικά προβλήματα, με αποτέλεσμα να απαγορευτούν από την Επιτροπή Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) το 1997. Ομοίως, ανακαλύφθηκε το 1988 στo Ηνωμένο Βασίλειο, η σιβουτραμίνη. Πρόκειται για ένα κατασταλτικό της όρεξης που ενώ χρησιμοποιήθηκε ευρέως
για πολλά χρόνια. Αποσύρθηκε όμως κι αυτό το 2010, έχοντας προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως καρδιοαγγειακά επεισόδια και εγκεφαλικά σε πολλούς ασθενείς.
Ακούστηκε σε ένα συνέδριο και το αναπαράγω : To να προσπαθεί να αδυνατίσει κάποιος με χάπια είναι σαν να προσπαθεί να καρφώσει μια μικρή πινέζα στον τοίχο κι ανοίγει τρύπα στον τοίχο με γεωτρύπανο.
Συμπερασματικά, παρακολουθώντας τη βιβλιογραφία και την εξέλιξη της επιστήμης, φαίνεται ότι οι επόμενες γενιές διαιτολόγων θα έχουν κι άλλα εργαλεία στο οπλοστάσιο τους για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας πχ διατροφογενετική, ίσως και κάποιο χάπι. Όμως με τα σημερινά δεδομένα ο πιο αποτελεσματικός κι ασφαλής τρόπος για τον έλεγχο βάρους, είναι η αλλαγή του τρόπου ζωής μας, η εφαρμογή ενός εξατομικευμένου διαιτολογίου ώστε να καλύπτει τις καθημερινές μας ανάγκες σε βιταμίνες μέταλλα κι ιχνοστοιχεία και η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας.
Δρ Αναστάσιος Παπαλαζάρου, MSc, PhD
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πτυχιούχος και Διδάκτορας Χαροκοπείου Πανεπιστημίου